Het laatste oordeel
In deze rubriek gaat De Standaard der Letteren op zoek naar literaire meesterwerken die minder bekend zijn bij het grote publiek maar niet mogen worden vergeten.
Verschenen in De Standaard der Letteren op 19 november 2010
Twee jaar geleden kondigde Alice Munro aan dat ze zou stoppen met schrijven. Ondertussen publiceerde ze toch nog Too Much Happiness. Wat een opluchting! Zij is het soort schrijver op wiens boeken lezers echt zitten te wachten.
Munro staat al jaren op de tiplijst voor de Nobelprijs. Dat ze die nog niet kreeg ligt eraan dat ze uitsluitend korte verhalen schrijft, een ondergewaardeerd genre. Ze houdt vol en dat neemt me voor haar in. Je vindt haar verhalen overal: op websites, in tijdschriften. Ze laat ze bij wijze van spreken rondslingeren. Te veel nonchalance voor een Nobelprijs, vrees ik.
Ze wordt de Canadese Chekhov genoemd. Ze laat schijnbaar gewone levens door kleine gebeurtenissen helemaal omslaan. Dikwijls gaan haar verhalen over mensen die zorgen. Zo gaat het titelverhaal van De liefde van een goede vrouw over een dame die het huishouden van een weduwnaar en zijn kinderen op zich neemt. Het is een lang kort verhaal van ruim 80 bladzijden. De openingsscène is me bijgebleven vanwege zijn sfeer. Jongetjes vinden een verdronken man in een beek en gaan dat opgewonden vertellen aan ‘de grote mensen’. De ‘goede vrouw’ in de titel moet je meteen relativeren. Personages blijken achterbaks, vergissen zich, of komen tot een diep besef. Munro laat alle kanten van het leven zien, ook de spijtige.
Dode paarden
Haar verhalen spelen zich af in Ontario, niet ver van waar mijn man en ik gewoond hebben. Ze is daar opgegroeid. Haar vader kweekte nertsen en zilvervossen. De verbondenheid als schrijfster met je jeugd op het platteland herken ik heel goed. Ik schrijf daar ook graag over. Op de boerderij van haar vader werden wekelijks paarden afgeleverd die hij slachtte om aan de nertsen te voeren. Het medeleven dat Munro als kind met die oude, afgedankte paarden voelde is haar hoofdthema gebleven.
De liefde van een goede vrouw gaat over het verschil tussen de vergissing en de leugen, over hoe nuttig het kan zijn aan je eigen herinneringen te twijfelen. De lezer moet paragraaf na paragraaf de banale voorvallen herinterpreteren in het licht van nieuwe informatie. Als je denkt de bodem te hebben bereikt, duikt het verhaal nog dieper.
Ik kan me verloren voelen wanneer ik de context van de personages niet zie. Munro geeft die op de meest efficiënte wijze. In haar onderkoelde stijl krijgt elke omgevingsfactor betekenis en emotionele resonantie. Ze schrijft cinematografisch, met als gevolg dat heel veel van haar verhalen zijn verfilmd. Een beetje overbodig, eigenlijk, want je kunt Munro’s verhalen zo voor je geestesoog optrekken, je hebt er geen cineast voor nodig.
Beter mens
Munro maakt geen manipulatieve literatuur waarin een masterbrain een goed verzonnen plot voor me uitrolt, zodat ik mee rol en me gerold voel. Ze laat zien hoe ongrijpbaar mensen zijn, hoe machteloos soms, en hoe ze in al hun machteloosheid toch macht uitoefenen.
Munro lezen maakt een beter mens van je, daar ben ik van overtuigd. Het is taboe om zoiets te stellen, maar het mag wel eens in de verf gezet worden, zeker in tijden waarin we ons weer moeten uitdrukken over het ‘nut’ van literatuur.
Haar beroemder maken in Vlaanderen heb ik tot een van mijn levensprojecten gemaakt. Collega-schrijvers delen mijn mening. Ze is zo’n efficiënt verteller dat ze de anderen het nakijken geeft. In een kort bestek heb je als lezer het gevoel een vuistdikke roman achter de kiezen te hebben. En wij maar dikke boeken schrijven. (lacht)
